Coronacrisis omslagpunt luchtvaart?
Vrijdag 5 november 2021
Trouw
De coronacrisis als omslagpunt in ons denken over vliegen? Daar lijkt het niet op. CBS-cijfers laten zien: de vliegtuigpassagier keert terug. De discussie over de vraag of dat wel wenselijk is, is niet van de grond gekomen.
Hanne Obbink
Omwonenden van Schiphol zien het met lede ogen aan: het vliegverkeer lijkt op weg naar het niveau van voor de coronacrisis. Toen die crisis uitbrak, zagen critici van de luchtvaart daarin een kans voor een debat over de vraag hoeveel vliegverkeer Nederland nodig heeft. Daar is niets van terechtgekomen, ziet voorzitter Matt Poelmans van de bewonersdelegatie in de Omgevingsraad Schiphol (ORS) nu. “We zijn weer op weg naar het oude normaal. Terwijl dat oude al verre van normaal was.”
Cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek vrijdag bekendmaakt, laten zien hoe ver de luchtvaart is op weg naar herstel. Samen telden de vijf luchthavens in Nederland (Schiphol, Eindhoven, Rotterdam, Groningen en Maastricht) in het derde kwartaal van dit jaar ruim 12 miljoen passagiers. Dat is nog steeds maar ruim de helft van het aantal van voor corona, maar wel meer dan een verdubbeling vergeleken met de 5,5 miljoen van vorig jaar.
Het aantal passagiersvluchten lag het voorbije kwartaal alweer op 32.7000 per maand, tegen rond de 50.000 in pre-coronatijden. Die vliegtuigen zitten ook weer voller: gedurende de crisis telde een toestel gemiddeld 79 passagiers, nu zijn dat er 122. Het vrachtvervoer via de lucht had minder te lijden van de coronacrisis, en ook daarin zit groei: Schiphol verwerkte in het derde kwartaal 395.000 ton luchtvracht, een dikke 8 procent meer dan vorig jaar in deze tijd.
‘Te groot voor Nederland’
De publicatie van deze cijfers valt bijna samen met een hernieuwde oproep om stil te staan bij de noodzaak van de luchtvaart. Schiphol is veel te groot voor Nederland, stelt de ORS-bewonersdelegatie in een ‘burgervisie’. De luchthaven moet het daarom voor een belangrijk deel hebben van buitenlandse reizigers die via Nederland naar bestemmingen elders reizen in plaats van met een directe vlucht.
Als Schiphol zich alleen op zijn thuismarkt zou richten, had het aan 250.000 tot 330.000 vluchten genoeg, in plaats van de 500.000 van voor corona. “Dan kan nog steeds iedereen die in Nederland moet zijn hierheen komen en ook Nederlanders kunnen de wereld blijven bereizen”, heet het in de burgervisie. Circa 50.000 korte vluchten kunnen vervangen worden door hogesnelheidstreinen.
De discussie hierover is hard nodig, vindt de bewonersdelegatie, maar die komt niet van de grond vanwege de ‘politieke malaise’, nu het kabinet demissionair is en de formatie zich blijft voortslepen. Het luchtvaartbeleid ‘hangt in de lucht’, zegt Poelmans. “Er wordt geen enkele beslissing genomen.” Intussen werkt de luchtvaartsector hard aan herstel tot op het oude niveau en dat zorgt voor ‘voldongen feiten’.
‘Klanten willen weer vliegen’
“Onze klanten willen weer vliegen”, stelde KLM-topman Pieter Elbers vorige week bij de presentatie van de kwartaalcijfers van Air France-KLM. In hoeverre de zakelijke reizigers weer in groten getale terugkomen, en wanneer dan, is nog onzeker, maar de drukte op Schiphol met vakantiegangers tijdens de herfstvakantie lijkt Elbers gelijk te geven.
Poelmans ziet hier geen argument in. “Er zijn ook mensen die willen roken en drinken, of zelfs drugs gebruiken”, zegt hij. “Als je maatschappelijk verantwoord wilt ondernemen, voorzie je niet zomaar in elke behoefte. Dan moet je je ook afvragen: wat is maatschappelijk gezien wenselijk?”
Een maatschappelijke raad in plaats van achterkamertjes
De Omgevingsraad Schiphol staat op het punt te verdwijnen, en de bewonersdelegatie in haar huidige vorm dus ook. In die raad overlegden onder meer gemeenten en bewoners en ook de luchtvaartsector zelf. Maar dat overleg liep in 2019 volledig vast en daarom besloot toenmalig minister Cora van Nieuwenhuizen dat het anders moest. Overheden (het Rijk en de gemeenten) gaan voortaan samenwerken; bewoners, milieugroepen en deskundigen krijgen een stem via een ‘maatschappelijke raad’.
Die maatschappelijke raad moet op 1 januari beginnen. “Maar veel haast wordt er niet gemaakt met de voorbereidingen”, zegt Matt Poelmans van de bewonersdelegatie. “Het gaat om alle soorten impact van luchtvaart voor omwonenden, van nachtrust en gezondheid tot veiligheid en klimaat. Beslissingen daarover mogen niet in achterkamertjes genomen worden, aangestuurd door de luchtvaartlobby.”